Onlangs mocht ik als jurylid deelnemen aan het Concours Mondial de Bruxelles. In drie dagen tijd testten 350 juryleden uit 50 landen maar liefst 8.750 wijnen! Het gaat natuurlijk om de medailles. Dit jaar vond de 22e editie van dit grandiose en grootse concours plaats in de mooie oude Bulgaarse stad Plovdiv (zie reisverslag binnenkort hier). Aan de vooravond kregen de deelnemers een kleine introductie Bulgaarse wijnen.
Mij ging het bij deze proeverij met name om de inheemse druivenrassen. Druivenrassen dus die je elders in de wereld niet of nauwelijks tegenkomt. Dan zit je in Bulgarije goed, want er zijn heel wat bijzondere rassen te vinden.
Vijf wijnregio’s
Het grote verschil van het klimaat van Bulgarije’s wijnregio’s zit in de scheiding van noord en zuid. Ongeveer ter hoogte van hoofdstad Sofia loopt horizontaal naar het oosten het Balkan-gebergte (Stara planina). Dit 600 kilometer lange gebergte deelt het land in tweeën. Noord-Bulgarije kent een continentaal klimaat, terwijl de zuidelijke regio’s warmer en droger zijn.
Naast deze grove splitsing, kent Bulgarije vijf wijnregio’s:
- Danubian Plain Region (noord): gematigd continentaal klimaat met koude winters en hete droge herfst; goed voor wit en mousserend (méthode tradionelle) en fruitig fris rood; onder andere muscat ottonel, chardonnay, sauvignon blanc, aligoté, merlot, cabernet sauvignon, pamid en gamza. Aanbevolen wijnproducenten o.a. Vinal AD.
Black Sea Region (noordoost en oost, aan de Zwarte Zee): maritiem klimaat met een lange milde herfst; goed voor crispy droog wit, halfdroog wit en wat rood; traminer, dimyat, chardonnay, riesling, muscat ottonel, ugni blanc, sauvignon blanc, traminer, merlot, pinot noir. Hier komt 30% van de Bulgaarse wijnen vandaan. De regio omvat ook Sungurlare Valley waar de rode misket aangeplant wordt. Aanbevolen wijnproducenten o.a. Minkov Brothers (zie foto), Ethno, Santa Sara, Villa Yambol.
De kleine Rose Valley (Sub-Balkan) in het midden net onder het gebergte: omringd door bergen; goed voor elegant droog wit, halfdroog wit en fruitig rood; onder andere misket, chardonay, muscatel, riesling, chardonnay, sauvignon blanc en rkatseteli, wit van de rode misket, maar ook wat cabernet sauvignon en merlot. Aanbevolen wijnproducenten o.a. Angelus Estate (zie foto), Domaine Boyar, Sopot, Rose Valley Winery, Vinex Slavyantsi.
Thracian Lowands Region (midden en zuid; de Thracische vlakte): mediterraan klimaat met milde regenachtige winters en hete droge zomers; veel wijnproducenten in dit gebied; goed voor full-bodied wit en extractrijk rood. Mavrud en daarnaast merlot, cabernet sauvignon, pamid en de witte muscatel. Aanbevolen wijnproducenten o.a. Bessa Valley, Dragomir, Edoardo Miroglio, Terra Tangra, Asenovgrad, Bulgarian Heritage, Villa Ustina, Spiritus Sanctus, Saedynenie Winery, Midalidare Estate, Rumelia, Castra Rubra, Domain Menada.- De Struma Valley (zuidwest): karakteristiek mediterraan klimaat; vooral droge full-bodied rode wijnen en zoete en dessertwijnen. Lokale shiroka melnik loza en cabernet sauvignon en merlot komen hier voor. Aanbevolen wijnproducenten o.a. Logodaj, Vinprom, Levonuovo, Damyanitza, Zlaten.
Wijnstijlen
Anders dan veel voormalige Oostbloklanden, was het in Bulgarije nooit echt gangbaar om halfzoet rood te maken. Dat kom je er dus ook nu nauwelijks tegen, zelfs niet voor de lokale markt, zoals bijvoorbeeld in Macedonië wel. Verder zie je een breed scala aan wijnstijlen: droog en crispy wit, aromatisch wit, rosé, rood van soepel tot krachtig, wat mousserend, en wat dessertwijn. Daarnaast wordt er rakija (of rakia) gemaakt, een grappa-achtig wijndistillaat. Een topper in dat segment is Burgas 63 Special Selection van Black Sea Gold Pomorie (zie foto). Deze rakija is gemaakt van muskat ottonel en een beetje hamburg misket en super zacht en zuiver. Een aanrader.
Commerciële ruggengraat
De commerciële ruggengraat voor veel Bulgaarse wijnproducenten waren en zijn de internationale / Franse rassen waarvan Bulgarije een goede exportmarkt verwachtte. We hebben het dan dus over bekende rassen als de witte sauvignon blanc, chardonnay, riesling en viognier en voor rood merlot, cabernet sauvignon, cabernet franc, pinot en syrah. De wijnindustrie was in de communistische tijd staatsgecontrolleerd en veel goedkope wijn ging naar de Sovjet-Unie. Medio jaren ’80 van de vorige eeuw was het hoogtepunt, daarna daalde de export naar de SU drastisch dankzij de anti-alcohol maatregelen van Gorbatsjov. In 1990 was de productie nog maar een kwart van vijf jaar daarvoor toen het land tot de grote – in volume – wijnproducenten van de wereld behoorde! Inmiddels stijgt de wijnproductie weer.
Buitenlandse investeringen
Gedurende de 90-ger jaren werden veel staatsbedrijven geprivatiseerd en werd er buitenlands kapitaal aangetrokken. Ook kwam er interesse van buitenlandse wijnmakers. Denk aan de Italiaanse textielmagnaat Edoardo Miroglio, de Franse diustributiefirma Belvedere en natuurlijk de Duitse aristocraat Graaf Stephan von Neipperg die ook al een aantal top-châteaus in Bordeaux bezit onder de vleugels van zijn Vignobles Comtes von Neipperg (waaronder de Saint-Émilion grand cru classés Château Canon La Gaffelière en La Mondotte) (zie foto met graaf Stephan von Neipperg van Bessa Valley). Dankzij een mooie deal met Pepsico (cola in ruil voor Californische expertise op het gebied van wijnmaken), kreeg de Bulgaarse wijnindustrie meer buitenlandse wijnkennis.
‘Icon grape’ Mavrud
De wijnen van de bekende internationale druivenrassen kunnen in Bulgarije aardig tot zeer goed zijn (denk aan de krachtige blendwijnen van Bessa Valley of de fijne wijnen van pinot noir-specialist Edoardo Miroglio) en er zijn mooie frisse sauvignons en (houtgelagderde) chardonnays, maar mijn persoonlijke voorkeur gaat toch uit naar de ontdekkingsreis en het onbekende.
Wat malbec is voor Argentinië, furmint voor Hongarije (zie hier), vranec voor Macedonië gaat worden (zie hier), dat is mavrud voor Bulgarije. Mavrud kan voor Bulgarije de ‘icon grape’ bij uitstek worden, de topdruif waarmee het land zich internationaal kan profileren. En ik hoop persoonlijk ook echt dat ze dat gaan doen. Want merlots en sauvignon blancs vinden we in de wereld al genoeg!
Hieronder een overzicht van de belangrijkste inheemse Bulgaarse druivenrassen.
Witte druivenrassen
Dimyat
Kruising van coarna alba x heurnisch weiss (= gouais blanc). Was in de 60-ger jaren van de vorige eeuw het meest voorkomende ras in Bulgarije. Wordt gebruikt voor droge crispy witte wijnen en wit met houtrijping, voor sparkling (zeer geschikt vanwege de hoge zuren van het ras!), versterkte wijn en voor goede rakija. Dimyat komt in het hele land voor, maar vooral in de Black Sea Region, Danubian Plain en de noordelijke delen van de Thracian Lowlands. Dimyat is ook bekend onder synoniemen als smederevska (Macedonië, Slovenië en Servië) en grobweisser (Oostenrijk), zoumiatiko (Griekenland) en galan (Rusland).
Kenmerken: aromatisch met elegante neus, appel, citrus, vanille-aroma (als laag rendement op de beste terroirs), bloemig, perzik, makkelijke blendpartner, mooie frisse zuren, medium-bodied, goede balans, geschikt voor houtrijping, goed rijpingspotentieel. De ‘referentie’-dimyat die wij proefden had een bittertje, fris, bloemig, grapefruit, pittige zuren.
Misket cherven (rode misket)
Misket cherven is een oud Bulgaars ras. De schil is wat paarsrood, vandaar de bijnaam ‘rode misket’. Je treft het in heel Bulgarije aan, maar vooral in het Zuiden (Thracian Lowlands). Misket cherven kan goed tegen lage winterse temperaturen en voelt zich prettig op zandbodems. Het druivenras wordt gebruikt voor droge witte wijnen, mousserende wijnen en rakija, maar ook voor alsem-drank (absinth) en vermouth. Misket cherven wordt vaak geblend met de neutrale maar vollere dimyat. Kan ook als tafeldruif gegeten worden.
Kenmerken: misket cherven geeft delicate en elegante aroma’s. hintje muskaat-aroma’s, appel, peer, citrus, bloesem, rozen, viooltjes, lychee en soms wat mineralig of kruidig. De wijnen zijn fris, licht en zacht. Negatief is de lage zuurgraad en de wijnen verliezen zijn oxidatie-gevoelig. Zelden houtrijping. Jong drinken is het advies. De referentiewijn die wij proefden was uitgesproken bloemig in de neus, weinig zuren, off-dry en wat muskaatachtig.- Misket kailashki
Dit is een hybride druivenras. Het laat rijpende ras resistente werd ontwikkeld in 1976 door Y. Ivanov, V. Valchev en G. Petkov door misket hamburg x seyve-villard 12 375 te kruisen. Het werd vooral gemaakt voor regio’s met lage temperaturen in de winter. Het ras komt veel voorin het Noorden en Oosten van Bulgarije (Danubian Plain en Black Sea), zoals de regio’s Pleven, Vratsa, Svishtov, Shumen, Ruse, Bourgas en Sliven. Het ras heeft absoluut malolactische fermentatie nodig om een gebalanceerde smaak te krijgen. Misket kailashki wordt met name gebruikt voor aromatische witte wijnen en rakija (brandy).
Kenmerken: veel aroma, wat muskaatachtig, florale neus, granny smith, peer en witte perzik, goede balans (mits met ‘malo’), geschikt voor biowijnen dankzij de resistentie, goede zuurgraad. Wel geeft het ras weinig body bij hoge opbrengsten, maar ja, welk ras niet. Onze referentiewijn had inderdaad weinig body, aroma’s van bloesem en citroen en een bittertje. - Tamyanika (muscat blanc à petits grains)
Tamjanika staat ook bekend onder synoniemen als muscat blanc à petits grains, muscat de Frontignan, moscato bianco, muskat beli (Rusland), muskat zhuti (Servië), entemenuga of vaniliya (Bulgarije, gelber Muskateller (Duitsland), temjanika (Macedonië) en brown muscat (Australië). Het ras komt oorsprinkelijk uit het Midden-Oosten of Griekenland, maar is al lang in Bulgarije. Het komt vooral voor in het Zuiden van Bulgarije (Thracian Lowlands) op stenige en zandgrond. Het is dan ook een wit druivenras dat echt van warmte houdt. Het wordt gebruikt voor droog aromatisch wit, voor mousserend en is uitstekend geschikt voor dessertwijnen.
Kenmerken: strogeel, intens muskaatachtig aroma, verfijnd met goede balans, maar kan wat zuren missen. Citrus, grapefruit, bloesem, acacia, geraniums, kruidig, zoete specerijen, kardemom. De wijnen kunnen goed ouderen. Onze referentiewijn had inderdaad uitbundige bloesem-aroma’s en zachte zuren.
Rode druivenrassen
- Buket
Buket (of bouquet) is een kruising van mavrud x pinot noir en werd in 1951 in Bulgarije ontwikkeld door K. Stoev, Z. Zankov en Y. Ivanov. Je vind buket vooral in de Sub-Balkan, rond Sliven en Nova Zagaro en in de regio rond Plovdiv. Buket geeft veel kleur en polyphenolen en geeft mooie rode wijnen, maar ook dessertwijnen (als de herfst warm en droog is).
Kenmerken: buket geeft volle wijnen met veel kleur en veel extract. Zowel geschikt als mono-cépage als in blends. Fruitig, kersen. De druif heeft een goed suikergehalte en goede zuurgraad. Jonge wijnen hebben aroma’s van frambozen, kersen en bosvruchten. Maar de aroma’s ontwikkelen zich snel en worden dan meer kruidig met gedroogd fruit. De wijnen zijn niet zo geschikt om lang te bewaren. Onze referentiewijn is jong, soepel, fruitig, bijna speels. Veel kersenzuur en een beetje kruidig. Lijkt wat op een fruitige Beaujolais. Grappig dus, want dat zou je wellicht niet verwachten uit een huwelijk van pinot noir met de krachtige mavrud! - Gamza (kadarka)
Gamza is in Hongarije bekend als kadarka. Het woord gamza is van Arabische oorsprong en betekent ‘een grillige, impulsieve onvoorspelbare vrouw’. Het ras komt voor in het Noorden (Danubian Plain), maar kan niet zo goed tegen lage temperaturen. Recente onderzoeken hebben uitgewezen dat gamza verwant is aan diverse druivenrassen in Hongarije, Centraal-Europa en de Balkan. Als je gamza wat in toom houdt, kan het ras excellente resultaten geven, maar het is een veeleisend ras qua bodemgesteldheid en wijnbouwtechnieken. Je kunt gamza gebruiken voor mousserende wijn en rakija (brandy), maar ook voor rosé, lichte zachte rode wijnen, gerijpt rood en zelfs voor rood met restsuiker. Gamza op rijke zware bodem is uitstekend geschikt voor rosé en jonge rode wijnen. Van de beste bodems is het ras ook geschikt voor houtgelagerd rood dat mooi kan ouderen.
Kenmerken: rosé en jong rood is plezierig fris en heeft een goede balans met een intensief aroma en veel sappig rood bosfruit, maar ook aroma’s van tabak, hars en bloesem. De wijn van zeer rijpe druiven hebben verfijnd fruit en een elegante structuur. Gerijpte wijnen lijken op geouderde wijnen van pinot noir, met in de neus aroma’s van bramen, frambozen, cederhouten sigarenistjes en hars. Onze referentiewijn is donker robijnkleurig, kruidig en heeft kracht en een ontwikkeld bouquet. Cranberry, tabak, bloemig, viooltjes, bramen en rozijnen. 
Mavrud
Mavrud is een oud inheems ras in Bulgarije en is een van de populairste en herkenbaarste rassen van het land. Mavrud is het Griekse woord voor zwart en je ziet dat ook meteen aan de donkere kleur van de mavrud-wijnen. Het karaktervolle Bulgaarse topras komt vooral voor in het Zuiden (Thracian Lowlands, veelal rond Asenovgrad). In het Noorden rijpt mavrud onvoldoende, want mavrud kan niet zo goed tegen kou. Het ras wordt gebruikt voor rode wijnen, ook in blends. Daarnaast wordt er droge rosé, mousserende wijn, (late oogst) dessertwijn, rakija en zelfs witte wijn van gemaakt. Vanwege het hoge tanninegehalte, moeten de wijnen (ook de blendwijnen waarin mavrud zit) een tijd rijpen om de stevige tannines wat af te bouwen en op dronk te komen.
Kenmerken: pruimen, bosvruchten, varen, jodium. Goede houdbaarheid. Jonge wijn geeft aroma’s van bessen, pruimen en tabaksbladeren. Oudere wijn ruikt en smaakt meer naar sigaren, houten sigarenkistjes en leer. Krachtige maar tegelijkertijd fluweelzachte tannines. De geproefde wijn heeft een diepe kleur en aroma’s van zwarte kersen, bramen, leer, hout, vanille, tabak. Stevig, met veel extractie. Milde zuren, lange afdronk.
Melnik 55
Rare naam voor een druif. De melnik 55 is een hybride kruising van de shiroka melnishka loza (zie onderaan) x durif, jurançon en valdiguié. Melnik 55 werd ontwikkeld om een vroegrijpend ras te hebben. De gewone melnik rijpt namelijk niet goed in een vochtige herfst. Het ras kan ookgoed tegen lange hete periodes. . In 1977 is het ras goedgekeurd. Je komt ‘m tegen in kleine gebiedjes in de Struma-vallei rond Melnik.
Kenmerken: bramen, cassis, tabak, blauwe bessen. De wijn kan redelijk goed ouderen. Oudere wijn smaakt naar pompoenjam, gedroogde tomaten, tabak en gedroogde kruiden. Onze referentiewijn is donker paarsrood, heeft veel kleur en vol donker fruit. Bramen, zachte zuren. De wijn mist mijns inziens wat body en diepgang, is soepel en heeft veel sappig fruit.- Pamid
Pamid is een van de oudste Bulgaarse druivenrassen, maar niet het meest boeiende. Het geeft op z’n best soepele en fruitige rosés en lichte rode wijnen. Synoniemen o.a. plovdina (Servië), pamit (Frankrijk), saretchoubouk (Turkije) en rosa grecedesca (Roemenië). Voorheen was dit in het Zuiden van Bulgarije (Thracian Lowlands) het meest aangeplante ras en kwam het in het Noorden (Danubian Plain) op de tweede plek, na gamza. Het wordt gebruikt voor relatief eenvoudige rosé, lichtrode wijnen en rode blendwijnen die jong gedronken moeten worden.
Kenmerken: fruitig (aardbei, kers, pruimen, perzik), geschikt voor jonge frisse en ongecompliceerde wijnen, maar ook een goede blendpartner. Maar het ras geeft wel een lichte kleur, lage extractie en soepele wijnen en heeft onvoldoende zuren. Met deze kenmerken is het geen wonder dat je wijnen van pamid niet lang kunt bewaren. Jong drinken dus! Het druivenras is qua karakter en gebruik vergelijkbaar met cinsault uit Zuid-Frankrijk. De referentiewijn, een rosé, is mid zalmkleurig, zeer zacht, fruitig, een bittertje en aroma’s van aardbei en framboos. Een lieve zachte rosé met een lage zuurgraad. - Rouen
Rouen is in Plovdiv ontwikkeld en is een kruising tussen de shiroka melnishka loza x cabernet sauvignon. geeft tafelwijnen met een donkerrode kleur, extractie, fraicheur en een goede balans. 
Rubin
Wie komt er nou op het idee om nebbiolo x syrah te kruisen!? Wel, de Bulgaarse oenologen Y. Ivanov, K. Katerov en P. Dimitrov! In 1961 bedachten zij deze ecclectische kruising. Het ras komt vooral voor in de Thracian Plain en Struma Valley en is geschikt voor de productie van droge en van dessertwijnen. De wijnen van rubin zijn donkerrood, hebben een hoge extractie, zijn harmonieus met goede structuur en hebben een intense neus.
Kenmerkende aroma’s zijn donker fruit, bramen, tabak en een zekere rokerigheid. Rubin is een goede blendpartner voor veel Bulgaarse en internationale druivenrassen en geeft wijnen die geschikt zijn voor houtrijping en die redelijk houdbaar zijn. Ondanks het feit dat rubin wijnen met voldoende body geeft, is het aroma minder intensief. De referentiewijn heeft zich redelijk snel ontwikkeld, is bruinrood, boers en stallig. Off-dry. Een tikje ouderwets zelfs, stoffig, wat alcoholisch en met weinig zuren.- Shiroka melnishka loza
De ‘broadleafed melnik vine’ is een inheems ras uit de Melnik-regio,maar werd waarschijnlijk uit Azië meegebracht door de soldaten van Alexander de Grote. Tijdens de Middeleeuwen kochten handelslieden uit Dubrovnik de beroemde melnik-wijn al en exporteerden die naar Venetië. Tegenwoordig vind je de wijnen van de shiroka melnishka loza uitsluitend in de Struma-vallei rond Sandanski, Melnik en Petrich. Hier heerst een mediterraan klimaat met veel zon.
Kenmerken: jonge wijnen hebben aroma’s van bramen en pruimen, oudere wijnen gaan meer naar tabak en leer. Onze referentiewijn is wat alcoholisch, komt doorstoofd over en heeft aroma’s van tabak en leer.
Er valt dus heel wat te beleven qua wijnen in Bulgarije. Tuurlijk, er komen mooie pinot noirs, Bordeaux-blends etc. uit Bulgarije. Maar wil je meer avontuur, probeer dan zeker wat wijnen van bovenstaande rassen!
наздраве. Nazdrave. Proost!
(bij Bessa Valley)
VINISSIMA 